Wil je dit artikel lezen?
Bovendien ontvang je Bij de Hand maandelijks in je mailbox!
In de Antwerpse erfgoedbibliotheek zijn we hartelijk welkom op vertoon van onze A-kaart. Toch is een erfgoedbibliotheek niet zomaar een bibliotheek waar je binnenstapt met je A-kaart en buiten loopt met een stapel boeken onder je arm.
Het is al meer dan zes eeuwen dé bewaarbibliotheek van de Stad Antwerpen en ondertussen ook van Vlaanderen. Waardevolle gedrukte bronnen over en uit Vlaanderen, zoals boeken, tijdschriften, kaarten, strips, enz., worden er onder ideale omstandigheden bijgehouden. Onze Vlaamse overheid biedt er de mogelijkheid om deze geschreven bronnen te raadplegen, soms echter onder strikte voorwaarden.
Ook kan je er de leeszaal bezoeken om in stilte te studeren, een tijdschrift of krant te lezen en om research naar historische bronnen te doen.
De erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience is al bijna zo oud als de boekdrukkunst zelf. Het begon allemaal in de 15de eeuw. De toenmalige stadssecretaris Willem Pauwels schonk bij testament zijn collectie met 41 boeken aan de stad. Deze collectie vormt dan een klein onderdeel van het archief van de stad. Tijdens de Spaanse furie ging een groot deel van dit archief reddeloos verloren. Spaanse muitende soldaten gingen beestachtig tekeer in onze stad en brandden het stadhuis en alle huizen in de buurt af, met grote menselijke maar ook enorme materiële verliezen als gevolg. De 41 oorspronkelijk boeken gingen toen ook reddeloos verloren. Toen de rust terugkeerde besliste de stad om een bibliotheek aan te leggen.
De succesvolle drukkersfamilie Plantijn en Moretus bezorgde van elk boek dat bij hen gedrukt werd een exemplaar aan de stad. Zo groeide de collectie enorm aan. In de 17de eeuw werd er door het bisdom een tweede bibliotheek, zeg maar een kapittelbibliotheek, aangelegd. Mettertijd smolten de twee bibliotheken samen en vonden onderdak in de (nu prachtig gerestaureerde) handelsbeurs. Daar werd de collectie jammer genoeg pijnlijk verwaarloosd.
Stadssecretaris Andries van Valckenisse trok zich de zaak aan en verhuisde de ‘uitgedunde’ bibliotheek naar het stadhuis in wat men ‘de pestkamer’ noemde. Dat was de kamer waar voorheen de voor pandemieën-bevoegde magistraat, zeg maar de toenmalige “Marc Van Ranst-en” of “Steven van Gucht”, over de te nemen pestmaatregelen besliste. Tijdens de Franse revolutie werd de collectie nog aangevuld met werken uit opgeheven kloosters en abdijen. Er kwam een leesruimte waar het publiek voor het eerst de werken kon raadplegen.
Pas in 1879 kocht de stad het ‘Sodaliteitsgebouw’ op het Jezuietenplein aan met het oog op het verhuizen van de groeiende boekencollectie. De verhuis gebeurde 140 jaar geleden, in 1883, en ging gepaard met een groot volksfeest. Het plein zelf werd toen meteen herdoopt tot Hendrik Conscienceplein en voorzien van het standbeeld van de man die zijn volk leerde lezen.
Omdat het plaatsgebrek nog acuut bleef, werd de leeszaal in 1933 omgevormd tot twee verdiepingen en werd de unieke Nottebohmzaal ingericht. De Duitse handelaarsfamilie Nottebohm stond bekend als grote sponsor van culturele en sociale initiatieven. Oscar Nottebohm deed deze reputatie eer aan met een belangrijke schenking aan de stadbibliotheek. Dé pronkstukken in de Nottebohmzaal zijn de hemel- en aardglobes, de borstbeelden van Europese auteurs en de Egyptische kast.
Vanaf 2008 kreeg de stadsbibliotheek de naam Hendrik Consciencebibliotheek en werd zij de belangrijkste bewaarbibliotheek van Vlaanderen. Ze bevat momenteel meer dan 1.5 miljoen werken en 40 000 daarvan dateren van voor 1830. Ga zeker eens de magie van deze bijzondere plek ontdekken, individueel of in groep. Voor praktische info : https://consciencebibliotheek.be/nl/nottebohmzaal-open-voor-individuele-bezoekers
